Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2013

"Ασκητική, Salvatores Dei", Νίκος Καζαντζάκης

Ανάγνωση / Συζήτηση την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2013




Η Ασκητική είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Και ο Νίκος Καζαντζάκης είναι η Ασκητική. Μια ελβετική εφημερίδα έγραψε πως η Ασκητικήείναι «το κατά Καζαντζάκην ευαγγέλιο». Ο ίδιος ο δημιουργός της έγραψε ότι η Ασκητική είναι «η πιο σπαραχτική Κραυγή τής ζωής του» και ότι όλο το έργο του είναι σχόλιο στην Κραυγή αυτή.



Άρχισε να τη γράφει στη Βιέννη το 1922 και την τελείωσε στο Βερολίνο το 1923. Όπως συνήθιζε στα έργα του, της επέφερε αλλαγές (διορθώσεις, ανακατατάξεις, προσθαφαιρέσεις), με αποκορύφωση την προσθήκη τού –τελευταίου– κεφαλαίου της, με τίτλο «Η Σιγή», που το έγραψε στο Μπέκοβο το 1928, «σ’ ένα θαμαστό δάσος έλατα, μια ώρα μακριά από τη Μόσχα», και το τελείωσε «στις παγωμένες στέπες τής Σιβηρίας» το 1929: «Πρόσθεσα ένα μικρό κεφάλαιο: “Σιγή” – μπόμπα που ανατινάζει όλη την Ασκητική. Μα σε λίγων ανθρώπων την καρδιά θα εκραγεί».

Η έκδοση της Ασκητικής το 1927 στην Αθήνα προκάλεσε μεγάλο σάλο. Ο συγγραφέας ένιωσε πως λίγοι την κατάλαβαν. Στα τέλη τού έτους έγραψε στην Ελένη του: «Η “Ασκητική” είναι μια φοβερή, αιματερή κραυγή, που θ’ ακουστεί μετά το θάνατό μου. Τώρα οι άνθρωποι καταλαβαίνουν μονάχα την ποιητική φόρμα. Μα μέσα στις παρομοίωσες αυτές και στις λυρικές φράσες αναπηδά φλογερή, πάνοπλη, πέρα από απελπισία κι ελπίδα, η μελλούμενη όψη τού Θεού».

Το 1930, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Δημήτρης Γληνός παραπέμπονται σε δίκη, ο πρώτος γιατί έγραψε το... «ασεβέστατο» αυτό βιβλίο και ο δεύτερος γιατί δημοσίευσε στο περιοδικό του Αναγέννηση την «άθεη παλιοφυλλάδα» Ασκητική. Η δίκη τελικά δεν έγινε, αλλ’ η εκκρεμότητά της βάραινε πάνω από τα κεφάλια τους για τέσσερα χρόνια.

Ο Καζαντζάκης έκανε και νέες διορθώσεις τής Ασκητικής (π.χ. το 1938, αλλά και αργότερα). Το 1944 τη διόρθωσε για άλλη μια φορά και έτσι έγινε η δεύτερη έκδοσή της, τον Δεκέμβριο του 1945.

Ο λατινικός τίτλος Salvatores Dei σημαίνει: Σωτήρες τού Θεού. Σύμφωνα με την Ασκητική, ο άνθρωπος έχει ανάγκη τον Θεό, αλλά και ο Θεός έχει ανάγκη τον άνθρωπο, για να στερεωθεί. Στερεώνοντας, όμως, τον Θεό, που κρύβεται μέσα σε κάθε ιδέα, όπως μέσα σε σάρκα, στερεώνουμε και την ψυχή μας και συμβάλλουμε, σε συνεργασία και με τη φύση, στη δημιουργική εξέλιξη και ανέλιξη του κόσμου. Ιδέες, αξιώματα, θεωρήματα της Ασκητικής είναι εγκατεσπαρμένα στο σύνολο του έργου τού Νίκου Καζαντζάκη. Αποτελούν τη βιοθεωρία του, τη φιλοσοφία τής ζωής του.

Το βιβλίο μεταφράσθηκε και εκδόθηκε σε πολλές ξένες γλώσσες και χώρες και αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα έργα τού Καζαντζάκη διεθνώς. Το 1930 ο Στέφαν Τσβάιχ (Stefan Zweig) έγραψε στον Νίκο Καζαντζάκη ότι η Ασκητική ανήκει σε όλο τον κόσμο. Ο ελληνιστής Οκτάβιος Μερλιέ (Octave Merlier), που έγραψε μακράν Εισαγωγή στη γαλλική έκδοσή της το 1951, θεωρεί τηνΑσκητική ως το μεγαλύτερο μεταφυσικό ταξίδι.


«Πάνω σ’ αυτό το δοκίμιο, που συνετέθη μεταξύ 1922 και 1923, έχουν στοχαστεί και έχουν αναπτυχθεί πρόσφατες γενεές συγγραφέων, φιλοσόφων και καλλιτεχνών.

»Αγώνας, αγωνία, άσκηση, ανησυχία, έρως και μίσος, θάλασσα και γη, άνεμος και φωτιά επανατοποθετούνται από τον Καζαντζάκη εξ αρχής ως θεμελιώδη θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης.
»Ο Καζαντζάκης περιγράφει τον άνθρωπο, τη φύση, τη γη, το σύμπαν ολόκληρο: όλα τεντώνονται στο άκουσμα της “Κραυγής τού Θεού” σε κάθε εσώτερη ίνα, σε κάθε μύχιο μόριο της ύλης. Ο συγγραφέας περιγράφει την προσπάθεια και τον αγώνα δίχως ανάπαυλα, που ο άνθρωπος, η φύση, η γη και το σύμπαν πραγματοποιούν για να ελευθερώσουν “τον Θεό που κιντυνεύει, τον Θεό που πνίγεται”: η ασκητική προς μιαν ολοένα μεγαλύτερη ελευθερία, προς τη σωτηρία, δεν έχει τέλος.»

(Από την ιταλική έκδοση Nikos Kazantzakis, Ascetica,
Città Armoniosa, Ex libris numero 10, Reggio Emilia 1982.)

«Οι Σωτήρες τού Θεού (Salvatores Dei) είναι η πνευματική διαθήκη τού Νίκου Καζαντζάκη, συγγραφέα τής Οδύσειας, του Ζορμπά, τουΤελευταίου Πειρασμού και της Αναφοράς στον Γκρέκο. Περιέχοντας τον πυρήνα τής φιλοσοφίας του είναι, στην παρακαταθήκη τού έργου του, το ισοδύναμο του Τάδε έφη Ζαρατούστρα τού Νίτσε. Η Ασκητική μάς παρέχει ένα κλειδί σε ολόκληρο το έργο τού Καζαντζάκη, ακόμη και από μόνη της, ως μια παθιασμένη και συστηματική ματιά τής σχέσης μεταξύ Ανθρώπου και Θεού.»

(Από την αμερικανική έκδοση The Saviors of God: Spiritual Exercises, by Nikos Kazantzakis,
σε μετάφραση Κίμωνος Φράιαρ, Simon and Schuster, New York 1969.)

«Με βαθειά, απροσδιόριστα όμορφη ποίηση,
ο Καζαντζάκης παραθέτει την αναζήτηση του Θεού, που είναι ο κύριος άξονας σε όλο του το έργο... Δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία ότι, όπως η μυθοπλασία του, και αυτό το έργο αξίζει να αποκαλείται Κλασσικό.»

The San Francisco Chronicle

«Κοχλάζει από ζωτικότητα και από παθιασμένα βιωμένες ενοράσεις...
ίσως δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερο.»

Saturday Review

«Ο ποιητής Κίμων Φράιαρ αιχμαλωτίζει το ουράνιο τόξο τής Καζαντζακικής σκέψης, που σπινθηροβολεί με παραδοξότητα και ποίηση, οδυνηρή αγωνία και χαρά.»

Time




11 σχόλια:

DeProfundisreadingclub είπε...

Αχ, αγχώθηκα!

makpats είπε...

Να σας δω τι διαδραστικό παιχνίδι, σχετικό με το βιβλίο, θα σκεφτείτε...

DeProfundisreadingclub είπε...

Θέλετε και παιχνιδάκια κύριε συντονιστά; Σας έχει κακομάθει η 4η ομάδα!

Unknown είπε...

Η Ασκητική είναι σοβαρό βιβλίο. Δεν έχει παιχνιδάκια.... ;-)

makpats είπε...

Η επόμενη πρόταση αναγνωσμάτων θα περιλαμβάνει, οπωσδήποτε, το "Διάλογοι σ' ένα μοναστήρι" που δεν μ' αφήσατε (Βάσω + Αθηνά) να το προτείνω στην εναρκτήρια συνάντηση, το οποίο και πλοκή έχει (βλ. Ασκητική) και ενδείκνυται για παιχνίδια (αν έχεις φαντασία...)!

DeProfundisreadingclub είπε...

Αχ, αχ... Αθηνά έχουμε στεναχωρήσει τον συντονιστή μας και εγώ σαν σπασικλάκι (μου έχει βγει το όνομα χωρίς να έχω τη χάρη) θα το φέρω βαρέως. Μάκη μου ξέρεις ότι το πήρα όταν μας το προτεινες, κι ας μην το επιλέξαμε στη λέσχη. Η πρώτη μου επαφή μαζί του δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Αλλά το ξαναδιάβασα (βραδείας καύσεως) και η σχέση μας αποκαταστάθηκε. Οπότε με χαρά να το ματαξαναδιαβάσω και να παρακολουθήσω την παρουσίαση σου και τα παιχνίδια που θα επιλέξεις.

Unknown είπε...

ίσα με πυρηνική φυσική μου ακούγονται. Ωρε, θα με στείλετε στις κυρίες εσείς.

Unknown είπε...

Λογοτεχνική μου παρέα σας καλησπερίζω με τιμή και με καμάρι...............μου πήρε μόνο τρεις μέρες να βρω πως θα διαβάσω-γράψω σχόλια. Μάκη μου σε ευχαριστώ για τις ευχές σου και να πω με την σειρά μου, τι καλή δουλειά έχεις κάνει με το blog!!!

Unknown είπε...

Better late than never. I am looking forward to our next meeting. Είμαι σίγουρη ότι η ομάδα θα μας καταπλήξει πάλι.Φυσικά δεν έχουμε διαβάσει πιο δύσκολο βιβλίο - (τι να μας πει ο Σκαντζόχοιρος), και η συζήτηση αναμένεται πολύ ενδιαφέρουσα.

makpats είπε...

Η Βάσω Καλαντίδου, η Ελπίδα Οξούζογλου και η Όλγα Καλαντίδου, από την 2η Ομάδα Ανάγνωσης, μας παρουσίασαν το βιβλίο «Ασκητική» του Ν. Καζαντζάκη με έναν, κατά γενική ομολογία, άκρως πρωτότυπο τρόπο :

“Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος”.
“Ν΄ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.”
“Μια δύναμη κατηφορίζει και θέλει να σκορπίσει, ν’ ακινητήσει, να πεθάνει. Μια δύναμη ανηφορίζει και ζητάει ελευτερία κι αθανασία” ,

και άλλες αποστροφές από το φιλοσοφικό «μανιφέστο» του Καζαντζάκη αποτέλεσαν την αφορμή για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που κράτησε αμείωτη την προσοχή όλων μας και κατάφερε να δημιουργήσει τον προβληματισμό ή την «υποψία» πάνω στα βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα και σκέψεις του ιδιοφυούς διανοητή.

Την προσπάθειά μας αυτή βοήθησε τόσο η βασική εισήγηση της ομάδας, που μας «μύησε» στη ζωή και στη σκέψη του Καζαντζάκη, όσο και το χαλαρό κλίμα που δημιούργησαν τα κρητικά εδέσματα και ποτά και συνέδραμαν τις λέξεις να δηλώσουν εκείνα που πολλές φορές είναι άρρητα.

DeProfundisreadingclub είπε...

Μάκη, αν δεν ήμουν μέλος της λέσχης και διάβαζα το κείμενό σου για την παρουσίασή μας και γενικά για τη βραδιά της Ασκητικής, θα γινόμουν μέλος αμέσως!
Η περιγραφή ξεπερνά την πραγματικότητα...

Φόρμα επικοινωνίας

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *